Een bijzondere band met de Oranje’s
Sinds april 2023 bevindt museum De Oranjekamer zich in het Wegwijs Lokaal.
Op Koninginnedag 1996 bezocht Beatrix de smalstad Sint-Maartensdijk. Sinds zijn troonsbestijging in 2013 draagt koning Willem Alexander de titel ‘heer van Sint-Maartensdijk’. De relatie met de Oranjes is al vele eeuwen oud. De oudste zoon van Willem de Zwijger, Prins Philips Willem was de eerste ‘Oranje’ die in 1558 door koning Philips II met de heerlijkheid werd beleend. Dit gebeurde nadat zijn moeder Anna van Egmond, eerste echtgenote van Willem van Oranje en gravin van Buren, was komen te overlijden. De heerlijkheid was in de eeuwen daarvoor achtereenvolgens in bezit geweest van de families Van Overbordene en Van Borssele en is in 1485 in bezit van de familie Van Egmond gekomen.
Geen van de Oranjes heeft ook daadwerkelijk in Sint-Maartensdijk gewoond, ondanks dat zij daar een aanzienlijk kasteel bezaten. Wel brachten ze geregeld een bezoek aan hun ‘heerlijkheid’. De rentmeester zorgde voor het kasteel en de overige eigendommen, wanneer de heren er zelf niet waren.
Het kasteel van Sint-Maartensdijk was dichtbij het gelijknamige plaatsje gesitueerd. Het oudste gedeelte van dit kasteel vindt zijn oorsprong in de 13eeeuw. Geleidelijk aan werd het bouwwerk steeds verder uitgebreid. Naast het oudste gedeelte, het opperhof, met daarop o.a. een stenen donjon, verrees een nederhof. Met name Prins Frederik Hendrik besteedde veel geld aan herstel en verdere uitbouw van het kasteel. In 1632 liet hij op het nederhof nog een kapel bouwen. In de decennia daarna werd er niet veel geld meer uitgegeven aan het onderhoud, waardoor het kasteel geleidelijk in verval raakte.
In 1812 kocht de toenmalige rentmeester van de Domeinen het kasteel om het 6 jaar later voor afbraak te verkopen. Tot 1970 heeft op het oude kasteelterrein nog het laatste restant van het kasteel gestaan, de tuinmanswoning met daarin de gevangenis en gijzelkamer. In de zestiger jaren van de vorige eeuw heeft er archeologisch onderzoek plaatsgevonden naar de resten van het kasteel. Tegenwoordig is alleen nog een deel van de slotgracht te bewonderen.
Prins Frederik Hendrik heeft niet alleen geld besteed aan zijn kasteel, maar ook aan het stadje zelf. In 1628 heeft hij een grote financiële bijdrage geleverd aan de verbouw van het vervallen stadhuis van Sint-Maartensdijk. Dit stadhuis is toen voorzien van een nieuwe voorgevel met daarin een verwijzing naar de bijdrage van Frederik Hendrik voor de bouw. Het gebouw is rond 1964 grondig gerestaureerd en van 1979 tot 2008 heeft het dienst gedaan als stadhuis voor de gefuseerde gemeente Tholen.
Verschillende roerende zaken herinneren nog aan de band met de familie. Een belangrijk overblijfsel van de aanwezigheid van de Oranjes in Sint-Maartensdijk is een serie geschilderde portretten uit ca. 1625. Hierop zijn diverse leden van de stadhouderlijke familie afgebeeld. Zeer waarschijnlijk zijn deze portretten afkomstig uit het voormalige kasteel. Tegenwoordig sieren 12 van deze portretten de wanden van de raadzaal in het nieuwe gemeentehuis te Tholen.
Naast de heerlijkheid Sint-Maartensdijk bezaten de Oranjes ook de dichtbij gelegen heerlijkheid Scherpenisse. Willem Alexander is formeel dus ook nog steeds ‘Heer van Scherpenisse’. Ook hier is de invloed van de Oranjes nog steeds te bespeuren. Het rechthuis is gebouwd in de periode dat Maria van Nassau voor haar broer Philips Willem het beheer van de domeinen voerde. Zij stichtte bovendien in 1595 het nog steeds bestaande Kloveniersgilde.
